Jak dbać o zdrowie racic – najczęstsze problemy i ich zapobieganie stanowi kluczowy element efektywnej hodowli bydła i utrzymania stada w doskonałej kondycji.
Budowa i funkcje racic u bydła
Racice bydła pełnią istotną rolę w utrzymaniu równowagi, amortyzacji obciążeń oraz ochronie głębszych struktur kończyn. Każda racica składa się z płytki rogowej, podeszwy, ściany oraz strzałki. Właściwa budowa i prawidłowa struktura rogowa są warunkiem zdrowego chodu i pełnej mobilności zwierzęcia. Zrozumienie anatomii pomaga lekarzom weterynarii i hodowcom szybko rozpoznać odchylenia od normy.
Główne elementy racicy:
- Ściana rogowa – zewnętrzna powłoka chroniąca tkanki wewnętrzne,
- Podeszwa – tworzy dno buta kostnego, zapewnia podporę,
- Strzałka – wewnętrzna część podeszwy, w której gromadzi się krew, służy amortyzacji,
- Zgięcie koronne – granica między rogowymi i skórnymi tkankami.
Prawidłowo utrzymane racice minimalizują ryzyko urazów i zakażeń bakteryjnych, a także zwiększają wydajność produkcyjną krów mlecznych.
Najczęstsze schorzenia racic
Choroby racic to jedne z najczęściej diagnozowanych dolegliwości u bydła. Ich przyczyny bywają wieloczynnikowe, a skutki – bolesność oraz ograniczenie ruchu zwierząt – prowadzą do strat ekonomicznych i obniżenia dobrostanu. Poniżej omówiono trzy główne patologie:
Digital Dermatitis (choroba czerwonych racic)
Digital Dermatitis to zakażenie wywołane przez bakterie z rodzaju Treponema. Objawia się bolesnymi owrzodzeniami przy koronie oraz na podeszwach. Czynniki sprzyjające to wysoka wilgotność, zanieczyszczenia podłoża oraz brak dezynfekcji pomieszczeń.
- Objawy: zaczerwienienie, obrzęk, krwawienie, niechęć do ruchu.
- Leczenie: miejscowe środki antyseptyczne, zabiegi mechaniczne, antybiotyki per os lub iniekcje.
- Profilaktyka: utrzymanie suchości stanowisk, regularne mycie racic, stosowanie kąpieli w roztworach kwasu mlekowego lub formaliny.
Grzebień pokostowy (laminatoza)
Laminitis to stan zapalny płyty rogu wewnętrznego. Sprzyjają mu skoki metaboliczne, nagłe zmiany diety, nadmiar węglowodanów i stres termiczny. Skutkiem jest przesunięcie buta kostnego, silny ból oraz kulawizna.
- Objawy: gorąca raca, rozpłaszczenie podeszwy, chód „na jajkach”.
- Leczenie: dieta o obniżonej zawartości skrobi, suplementacja mikroelementów (Biotyna, Zn, Mn), środki przeciwzapalne.
- Zapobieganie: stopniowe wprowadzanie pasz energetycznych, utrzymanie optymalnej masy ciała, minimalizowanie stresu okołoporodowego.
Nadmierny wzrost i deformacje
Brak regularnego skracania powoduje nierównomierne obciążenie, powstawanie pęknięć i rozerwanych struktur rogowych. Deformacje mogą prowadzić do ostrogi piętowej, wrastania ścian i chronicznego bólu.
- Objawy: asymetryczne ślady chodu, pęknięcia w ścianie.
- Leczenie i profilaktyka: cykliczne obcinanie (regularne obcinanie co 6–8 tygodni), badania weterynaryjne i korekcja kąta nachylenia ściany.
Środki zapobiegawcze i dobre praktyki hodowlane
W hodowli bydła kluczowe jest stworzenie środowiska minimalizującego ryzyko problemów racic. Kompleksowe działania łączą aspekty sanitarne, żywieniowe i behawioralne.
- Higiena stanowisk: regularne usuwanie obornika, czyszczenie posadzek oraz dezynfekcja korytarzy i legowisk.
- Stosowanie mata antypoślizgowa: zmniejsza urazy mechaniczne i ryzyko poślizgnięć.
- Kąpiele racic: baseny z roztworami krezolu, formaliny lub preparatów na bazie miedzi.
- Szkolenie personelu: prawidłowe metody trymowania, pierwsza pomoc przy urazach, rozpoznawanie wczesnych objawów.
- Plan weterynaryjny: regularne przeglądy, szczepienia chroniące przed chorobami ogólnoustrojowymi, które mogą wpływać na zdrowie racic.
Żywienie i uwarunkowania środowiskowe
Odpowiednia dieta i dobre warunki bytowe to fundamenty profilaktyki schorzeń racic. Niedożywienie, niedobór wapnia i fosforu osłabia syntezę keratyny, natomiast nadmiar łatwofermentowalnych węglowodanów sprzyja ostremu zapaleniu płyty rogowi.
- Zbilansowana dawka pasz objętościowych i treściwych,
- Stały dostęp do czystej wody,
- Suplementacja Biotyny – stymulacja wzrostu zdrowego rogu,
- Kontrola pH żwacza – profilaktyka kwasicy i laminitozy.
Ważnym aspektem jest także warunki klimatyczne: temperatura i wilgotność wpływają na stan podeszwy. Wysoki poziom amoniaku w pomieszczeniach przyspiesza degradację rogu.
Rehabilitacja i opieka po leczeniu
Po przebytej chorobie lub zabiegu korekcyjnym niezbędne jest nadzorowane wprowadzanie zwierzęcia do stada. Stopniowe zwiększanie aktywności, rehabilitacja w formie masażu strzałki czy delikatnego spaceru po miękkiej nawierzchni sprzyjają pełnej regeneracji.
- Monitorowanie chodu i stanu stóp,
- Kontrole weterynaryjne co 2–4 tygodnie,
- Utrzymanie stymulacji keratynogenezy poprzez Biotynę i dobre źródła białka.
Dbanie o zdrowie racic to wieloaspektowy proces obejmujący profilaktykę, terapie oraz odpowiednie zarządzanie stadem. Systematyczność i wiedza pozwalają ograniczyć występowanie problemów, zwiększyć komfort krów oraz efektywność produkcji.
